COĞRAFYA OKULLARI

Coğrafya okulları
merhaba arkadaşlar bu gün size unutlmuş coğrafya okulu olarak Belh Coğrafya Okulunu anlatıcam
Unutulmuş Bir Coğrafya Ekolü: Belh Coğrafya Okulu 237 Belh Coğrafya Okulu nun kurucusu doğa filozofu ve coğrafyacı Ebû Zeyd Ahmed b. Sehl el-belhî dir ( ). Bağdat ta filozof Kindî den ders alan Belhî (Şekil 2), Orta Asya ya döndükten sonra Suverü l-ekalîm adıyla bilinen coğrafya kitabını yazmış, ömrünün son dönemlerinde de İslâm ülkelerinin çeşitli yerlerinin bölgesel haritalarını çizmiştir ( ). Belhî nin söz konusu eseri, takipçisi Makdisî tarafından el-emsile ve sûretü l-arz şeklinde tanımlanmıştır. Okula adını veren Belhî nin sözü edilen eseri günümüze ulaşamamıştır. Nitekim Barthold, Belhî nin kitabının Ebû Ca fer el-hâzin in çizmiş olduğu haritaların bir açıklaması olduğunu ve haritaları onun çizmediğini iddia etmiştir. Her ne kadar Belhî nin yazdığı zannedilen yazmaların İstahrî ye ait olduğu belirlenmişse de, İstahrî nin arasında, yani Belhî nin henüz hayatta olduğu bir dönemde yazdığı eserinin Belhî nin çalışmasının genişletilmiş bir düzenlemesi olduğu şeklindeki De Goeje nin görüşü hâlâ geçerlidir. Bunlar yanında Makdisî nin İstahrî ve Belhî nin eserlerinden alıntı yaptığı çeşitli kısımlardan zamanla Belhî nin eserinin İstahrî ninkinden ayırt edilemez hale geldiği açıkça anlaşılmaktadır (Bevens, 1988: 25-27; Ahmed, 1997: 50; Gümüşçü, 1999: ; Bilgin, 2006: 36; Kaya, 2006: 24-35; Ağarı, 2007: 178; Sezgin, 2008: 3). Şekil 4. Solda İstahri'nin Mesâlikü'l-memâlik adlı eserindeki dünya haritası, sağda aynı eserdeki İspanya, Afrika ve Doğu Akdeniz i gösteren haritalar (Ahmed, 1997: 52, 61). Belh Coğrafya Okulu nda yetişen coğrafyacılar, ilk kez İslâm ülkelerini iklimlere (bölge) ayırmışlar ve her iklimin ayrı bir haritasını çizmişlerdir. Merkezinde Mekke yi gösterdikleri bir yuvarlak dünya haritası çizen Belh coğrafyacıları, Irak Coğrafya Okulu nun aksine, genel olarak coğrafî gerçekleri Kur an ve hadislerdeki kavramlarla açıklamışlardır. İslâm ülkelerini coğrafî bölgeler esasına göre taksim eden ve o bölgelerin haritalarını çizen Belh coğrafyacıları, coğrafî sınırları belirlenmiş ülke kavramını ilk kez kullanan Müslüman coğrafyacılar arasında yer almışlardır. Bu okulun ilk temsilcisi Ebû İshak İbrâhim b. Muhammed el-fârisî el-istahrî dir (ölümü X. yüzyılın ikinci yarısı). X. yüzyılın ortalarında tamamladığı ve el-istahrî nin Dünya Haritası adını verdiği harita, Arap coğrafyasında El-Belhi Ekolü diye bilinen bir akım içinde yer alır. Bu dönemde ve sonrasında, El-Belhi Okulu haritalarının kervan güzergâhlarının (özellikle Farsça konuşulan alanlar için) tümünü göstermek için hazırlandığı tahmin edilmektedir (Özgüç ve Tümertekin, 2000: 43). Hint sınırına kadar Asya nın çoğu bölgelerini ziyaret eden İstahrî (Kerhî), Batlamyus ekolünün etkisinin izlerine rastlanan ve genellikle şahsî gözlemlerine dayanarak yazdığı Kitabü l-mesâlikü l Memâlik adlı eserinde, İslam coğrafyacıları arasında kabul gören Yedi İklim anlayışının aksine, İslam ülkelerini 20 iklime 1 ayırmıştır (Şekil 3 ve 4). Ayrıca İstahrî, daha 1 Arap bölgesi, İran Denizi(Fars Denizi ve Hint Okyanusu), Magrib (Kuzey Afrika) bölgesi, Mısır bölgesi, Şam bölgesi, Rum Denizi (Akdeniz), Cezîre bölgesi (Kuzey Mezopotamya), Irak, Huzistan, Fars toprakları, Kirman toprakları, Çin